De genocidefax – Roxane van Iperen
Mensen zijn geneigd mee te gaan met de groep en de groepscultuur van ‘wij’ tegen ‘zij’ komt overal voor. Het is iets waar we allemaal bekend mee zijn – of het nou op het nieuws is, of in het dagelijks leven. Op de werkvloer, wanneer iemand niet ingrijpt bij een terreurbewind van de baas (dat lijkt inmiddels actueler dan ooit), of de oorlog in Oekraïne. In dit essay bespreekt Roxane van Iperen waarom we wegkijken bij zulke gebeurtenissen. Dit doet ze aan de hand van een schrijnend voorbeeld: de genocide in Rwanda. De genocidefax verscheen in 2021 als boekenweekessay.
Rwanda, 1994
Van Iperen kan in De genocidefax talloze voorbeelden aanhalen waarbij we wegkijken. Het verhaal van de genocide in Rwanda is het hoofdonderwerp, een gebeurtenis waar ik – tot mijn schaamte – niet veel van weet. Het verhaal van generaal Romée Dallaire laat ons nadenken over de rol van de VN en de Westerse landen in deze verwoestende genocide. Van Iperen schetst kort doch indringend de situatie. Gedetailleerd beschrijft De genocidefax hoe de strijd tussen de hutu’s en tutsi’s ontstond en wat de Westerse gemeenschap deed wanneer het uit de hand liep: we keken weg. De VN trok zo snel mogelijk weg, en probeerde inmenging te voorkomen tot het écht niet meer kon.
De verhalen die van Iperen beschrijft over de evacuatie van de Westerlingen doet me denken aan de evacuatie van Kabul in 2022 – waar we de geschiedenis herhalen. Weer halen we “onze” blanke Westerlingen weg, maar al het ondersteunende personeel – de werknemers op ambassades, de collega’s die geen Westers paspoort hadden – aan zichzelf overgelaten. Waar we altijd denken: de volgende keer doen we het anders – zie je in dit geval dat dit misschien niet altijd het geval is.
Heden
De genocidefax koppelt deze zwarte bladzijde uit de geschiedenis aan het heden. Het is van alle tijden dat de mens bij een groep wil horen, en het is zeer moeilijk om ergens tegenin te gaan zodra je bij deze groep hoort. Met de zinssnede “de weegschaal tussen zwijgen en klokkenluiden” schetst van Iperen het heel beeldend. We denken vaak dat we bij de tweede groep zullen horen, zoals generaal Dallaire. Dat we ingrijpen, dat we onze medemens helpen. Maar het merendeel van de mensen zal niet snel zijn/haar kop boven het maaiveld uitsteken – bang voor de consequenties.
Conclusie
De genocidefax is een indringend essay die je aan het denken zet. Enerzijds om meer te leren over de situatie in Rwanda in 1994 – maar ook de voorgeschiedenis hiervan. En anderzijds aan hoe groepsdruk werkt, en wanneer men wel moedig genoeg is om in te grijpen. Ik kan alleen maar hopen dat genoeg mensen in de toekomst moedig genoeg blijven zijn – want zonder deze klokkenluiders kunnen zaken veel te lang ongestraft doorgaan. Dan rest er nog een vraag: wat doe jij als het erop aankomt?
Uitgeverij: Lebowski
Dit boek heb ik ontvangen van de uitgeverij in ruil voor een review. Dit had geen invloed op mijn mening over het boek.
Koop het boek De genocidefax via bruna.nl. De link naar bruna.nl is een partnerlink, daar ontvang ik een klein percentage wanneer je via deze link een aankoop doet. Dit heeft geen invloed op jouw prijs.
