Eind januari ging ik naar IJsland. Ik vind het altijd tof om boeken te lezen tijdens mijn vakantie die zich in dat land afspelen en dus vroeg ik rond naar tips. Dat werd De laatste rituelen, geschreven door de Australische auteur Hannah Kent. Kent ging als tiener naar IJsland voor een uitwisselingsprogramma en raakte zo geïntrigeerd door het verhaal van Agnes Magnúsdóttir dat ze voor haar PhD over de IJslandse boerendochter schreef. Dat werd de basis voor De laatste rituelen.
Gebaseerd op een waar verhaal dus. IJsland kent niet zoveel dood en verderf. Met gemiddeld 1,8 moorden per jaar is het land een van de veiligste ter wereld te noemen. De moord op Birna Bránsjdóttir begin dit jaar was dan ook een hele schok, vooral omdat zij vermoord werd door twee onbekenden, wat al helemaal zeldzaam is. Als je dit gebrek aan geweld in IJsland in je achterhoofd houdt, is het ook niet zo vreemd dat we helemaal teruggaan naar 1829 voor de setting van dit verhaal. We volgen de laatste maanden van Agnes, die samen met Friðrik Sigurðsson ter dood is veroordeeld vanwege de moord op Natan Ketilsson en Pétur Jónsson.
Duivel, heks, spin
Naast Agnes en Friðrik was er nog een jonge vrouw die terecht werd gesteld voor de moord op de twee mannen, maar niet ter dood werd veroordeeld. Toch was Agnes degene die de meeste blaam trof, wat duidelijk naar voren komt in het boek. Kent zegt hier zelf over: ‘Ik vond het frustrerend hoe ze over het algemeen afgeschilderd werd. […] Toen ik documenten vertaalde, zag ik vaak woorden als ‘duivel’, ‘heks’ en ‘spin’ voorbijkomen om haar te beschrijven. […] Ik heb slechts het geloof gevonden dat ze pure kwaad is – een monster. […] Ik wilde deze manier van denken doorbreken. De laatste rituelen is geschreven met de intentie om Agnes als ambigu en complex neer te zetten en het stereotype te vernietigen dat ze een kwaadaardige vrouw is die haar handen over elkaar wrijft en moorden uitdenkt. Ze is niet onschuldig, maar ze is een mens.’
Het lijkt alsof iedereen van wie ik houd me wordt afgepakt en in de grond begraven, terwijl ik alleen achterblijf. Gelukkig is er niemand over om van te houden. Niemand om te begraven.
Ik denk dat bovenstaande goed is om in je achterhoofd te houden als je dit boek leest. Alles wat je leest, is echt gebeurd, al dan niet in een iets andere vorm die Kent heeft beschreven. Hannah Kent is er zeker in geslaagd om Agnes een menselijker gezicht te geven. We weten natuurlijk allemaal niet wat er die dagen precies is gebeurd. Alleen de overgebleven brieven en documenten zijn stille getuigen. Was Agnes schuldig? Waren er omstandigheden waardoor ze eigenlijk als onschuldig gezien moest worden, ook als zij degene was die het wapen hanteerde? Dit zijn moeilijke vragen, waarop Kent getracht heeft antwoorden te geven op basis van alle informatie die ze had.
Doodstraf?
Ik had niet verwacht dat ik zo mee zou leven met een waargebeurd verhaal uit 1881, maar ik merkte dat ik steeds meer met Agnes mee begon te leven. Hoewel het einde van haar leven bekend is, begon ik me serieus af te vragen of ze echt de doodstraf zou krijgen. Ik was zo nieuwsgierig naar het verhaal van haar en Natan, terwijl de focus daar helemaal niet echt op lag. Ik denk dat we De laatste rituelen vooral moeten zien als een karakterschets: wie was Agnes nou? Waarom noemden mensen haar een heks?
Ik denk dat ze elkaar beter kenden dan ze zichzelf kenden.
De situatieschets vanaf het moment dat Agnes arriveert op de boerderij van Jón, Margret, Steina en Lauga is sterk. Zo hebben we Lauga die enorm afstandelijk en sceptisch is ten opzichte van Agnes, maar haar zusje Steina herinnert zich Agnes uit een vroegere tijd en gelooft niet in alle slechte verhalen die verteld worden. Daardoor krijgen we een interessante dynamiek te lezen. Wat Kent knap doet, want de personages worden zo realistisch neergezet dat ik echt kan geloven dat Agnes’ leven op die manier is gelopen.
Bonuscitaat
Hij bedwong een plotselinge aanvechting om haar vingers in zijn mond te steken.
Ergens in het boek wordt dit gezegd. Ik moest even stoppen met lezen om hier over na te denken. Hoe werkt dit? Ik zit nooit tegenover iemand en dat ik dan denk: ‘Goh, ik zou zijn vingers wel in mijn mond willen steken.’ Hè, wat?
Eindoordeel: 4 sterren
