Vertel me het einde – Valeria Luiselli
Valeria Luiselli’s ‘Vertel me het einde’ is een ijzersterk essay over de tijd waarin ze werkzaam was als tolk voor kinderen die de Amerikaanse grens oversteken vanuit Centraal-Amerika. Deze kinderen worden ‘aliens’ genoemd en hebben geen recht op bed, brood en bad, zoals in Nederland. Ze kunnen ieder moment het land uit worden gezet.
Luiselli stelt dezelfde veertig vragen aan alle kinderen. ‘Waarom ben je naar de Verenigde Staten gekomen?’ is de eerste. De antwoorden vult ze in op de lege velden. Het liefst zo bondig en overzichtelijk mogelijk, maar de antwoorden van de kinderen zijn allesbehalve. En dat ligt niet aan hen.
Vaak jagen ze niet eens de Amerikaanse droom na, maar hopen simpelweg te ontwaken uit de nachtmerrie waarin ze geboren zijn.
Luiselli legt vraag voor vraag de verschrikkelijke reis bloot die de kinderen hebben afgelegd. Een reis die loopt via een betaalde coyote die hen op een levensgevaarlijke goederentrein probeert te krijgen. Maar niets is zo gevaarlijk als de mensen die de kinderen onderweg kunnen tegenkomen. Zo gaan meisjes er vanuit dat ze verkracht worden:
Tachtig procent van de vrouwen en meisjes die Mexico doorkruisten om bij de Amerikaanse grens te komen wordt onderweg verkracht. Verkrachtingen komen zo vaak voor dat de meesten van hen aan het begin van hun reis naar het noorden uit voorzorg anticonceptie nemen.
En als ze de gevaarlijke tocht overleven en eenmaal in Amerika aankomen, dan staan er zelfbenoemde burgerwachten hen op te wachten om ‘hun land’ te beschermen tegen deze kinderen:
[…] rancheigenaren die letterlijk op ongeregistreerde migranten jagen – hetzij uit overtuiging, hetzij puur voor de sport.
Overleven de jonge kinderen dit? Dan hopen ze opgepakt te worden door de grenswacht die ze in de ‘icebox’ vastzet. Maximaal voor 72 uur, maar of dit daadwerkelijk gebeurt, is twijfelachtig. Het is een koude plek, zonder matras om te slapen, waar kinderen ‘gekoeld’ worden alsof het dieren zijn waarvan ze besmettelijke ziektes uitgeroeien. Het proces dat ze hierna moeten doorlopen (zelf een advocaat vinden, een zaak aanspannen, deze winnen) is als het trekken aan een eenarmige bandiet; zo ingesteld dat ze verliezen en de Amerikaanse regering wint.
Het liefst zou ik hier het volledige boek overtypen, omdat ik vind dat je het móet lezen. Het boek gaf me een rouwproces, van ontkennende gedachtes als ‘dit kan toch niet waar zijn’ tot grote boosheid en ten slotte verdriet. Het boek geeft je geen afsluiting, maar Luiselli vraagt erom en hoopt net als ik – als lezer – op een goed einde.
Eindoordeel: vijf sterren
Een ingekorte versie vertaald door Fiep van Bodegom, kun je lezen op De Gids.
