Zolang de citroenbomen bloeien – Zoulfa Katouh
Zolang de citroenbomen bloeien is een prachtig en hartverscheurend boek over de revolutie in Syrië en de keuze moeten maken om te vluchten of te blijven. Salama Kassab was een farmaciestudent toen de revolutie in Syrië begon. Nu is ze haar familie verloren en werkt ze als vrijwilliger in het ziekenhuis van Homs, om de gewonden te helpen die dagelijks binnenstromen.
Oorlog
De oorlog in Syrië krijgt momenteel minder prominente aandacht in de reguliere media. Hierdoor maakt een boek als Zolang de citroenbomen bloeien extra indruk: je leert een hoop over dit conflict. Over hoe het is begonnen, maar vooral ook hoe het invloed heeft op het dagelijks leven van mensen. Dat je niet zomaar veilig over straat kan, dat er iedere dag weer slachtoffers worden binnengebracht in het ziekenhuis. Salama probeert iedereen te redden, maar dat kan gewoonweg niet. Dit heeft veel impact op zo’n jonge vrouw.
Zolang de citroenbomen bloeien snijdt dwars door je ziel. Zelfs de meest simpele one-liners weet Katouh zo indringend op te schrijven, dat iedere pagina indruk maakt. Bijvoorbeeld wanneer er staat “We hoeven niet te stoppen met leven omdat we misschien doodgaan”. Dit laat zien hoe vreselijk hartverscheurend de situatie is, waardoor dit boek echt binnenkomt.
Trauma
Het ziekenhuis, waar Salama als vrijwilliger werkt, is een plek vol trauma. Maar Salama is zelf ook getraumatiseerd en heeft PTSS. Haar familie is grotendeels omgekomen of opgepakt, en Salama heeft alleen nog haar hoogzwangere schoonzus Layla. Voor Layla zou ze alles doen – inclusief haar geliefde Syrië verlaten. Maar vluchten doe je niet zomaar – dat maakt Zolang de citroenbomen bloeien wel duidelijk. Ondanks alle gruwelijkheden en het trauma is het een grote stap om alsnog op een bootje te stappen en om te hopen op een betere toekomst.
Salama heeft ook ‘Khawf’, hij is de vermenselijking van haar PTSS en laat haar steeds de meest vreselijke dingen herbeleven. Het is heel sterk hoe Katouh de PTSS neerzet op deze manier – hierdoor wordt de impact van PTSS heel duidelijk. Maar Salama’s trauma gaat nog veel dieper dan dat, en ook dan weet Katouh weer veel indruk te maken.
Hoop
Ondanks alle narigheden straalt er ook veel liefde en hoop van de pagina’s. De liefde voor Syrië en voor je thuisland, maar ook hoop dat het conflict ooit zal eindigen, en Syrië weer het prachtige land wordt als het was toen Salama opgroeide. Ze herinnert zich regelmatig de prachtige landschappen, de bloeiende citroenbomen en de vrolijkheid vóór het conflict. De personages zijn ondanks de verschrikkingen ontzettend veerkrachtig en sterk – ik vind het júist ook sterk om te zien hoe trauma hen beïnvloed. Maar ze geven nooit op, en dat zorgt voor kippenvel tijdens het lezen van Zolang de citroenbomen bloeien.
Maar ook liefde zorgt voor hoop. Liefde voor familie, maar ook opbloeiende liefde. Ze ontmoet Kenan, die probeert haar weer de kleur van het leven te tonen. Hij durft te dromen over een toekomst samen. Wanneer Salama hieraan denkt, noemt ze dit haar ‘misschienleven’. In een andere tijd, als alles anders was geweest, had ze misschien andere dingen gedaan en andere keuzes gemaakt. Door ook hierover na te denken, blijft Salama hoop houden. Ook deze passages staan vol prachtige en liefdevolle quotes die je hart weer verwarmen.
Conclusie
Dit is een van de meest indrukwekkende en hartverscheurende boeken die ik dit jaar heb gelezen. Zolang de citroenbomen bloeien is zo’n boek dat écht 5 sterren waard is en dat iedereen zou moeten lezen. Het geeft een stem aan een conflict waar we meer aandacht voor mogen hebben.
Uitgeverij: Blossom Books
Vertaler: Merel Leene
Dit boek heb ik ontvangen van de uitgeverij in ruil voor een review. Dit had geen invloed op mijn mening over het boek.
